زیبایی‌شناسی نور در معماری اماکن مذهبی ایران

چکیده

نور همواره در معماری اسلامی، فراتر از یک عنصر کارکردی، به‌عنوان نماد معنویت و تجلی امر قدسی شناخته شده است. معماری مذهبی ایران با بهره‌گیری خلاقانه از نور طبیعی و مصنوعی توانسته است فضایی روحانی و مملو از معنا خلق کند که تجربه‌ای متفاوت از حضور در مکان را برای فرد به همراه دارد. این مقاله با رویکرد پدیدارشناسانه، به تحلیل جایگاه نور در معماری اماکن مذهبی ایران پرداخته و نشان می‌دهد که چگونه استفاده آگاهانه از نور سبب القای حس قدسی، آرامش روانی و ارتقای کیفیت فضایی می‌شود. یافته‌ها حاکی از آن است که نور نه‌تنها در سازمان‌دهی فضایی و برجسته‌سازی عناصر معماری نقش دارد بلکه به‌عنوان پلی میان انسان و امر متعالی عمل می‌کند. بررسی نمونه‌های معماری سنتی ایرانی نشان می‌دهد که طراحان گذشته با درک عمیق از ارزش‌های فرهنگی و اعتقادی، نور را به‌گونه‌ای به‌کار گرفته‌اند که به بخشی از تجربه عرفانی و روحانی فضا بدل شود. بنابراین، بازاندیشی در کاربرد نور در معماری معاصر می‌تواند الهام‌بخش طراحی فضاهای معنوی باشد که در عین مدرن‌بودن، پیوندی عمیق با سنت و باورهای دینی برقرار می‌سازند.