مطالعه و تحلیل فضا و رنگ در نقاشي‏های مذهبي قهوه خانه‏اي محمد مدبر و حسین قوللر آغاسي

چکیده

نقاشی قهوه‌خانه‌ای نوعی نقاشی روایی رنگ روغنی با مضامین رزمی، مذهبی و بزمی است که در دوران جنبش مشروطیت، بر اساس سنت‌های هنر مردمی و دینی، به ضرورت نیاز و درخواست مردم و به پاس احترام به باورهای آنان، به دست هنرمندانی مکتب‌ندیده پدیدار شد. گرچه زمینه‌ساز آن، سنت کهن قصه‌خوانی و مرثیه‌سرایی و تعزیه‌خوانی در ایران بوده است، اما در دوران قاجار، شرایطی برای رشد و بالندگی این هنر مردمی در قهوه‌خانه‌ها به وجود آمد. موضوعات نقاشی قهوه‌خانه‌ای گسترده است، از موضوعات مذهبی گرفته تا حماسی، عاشقانه و روزمره است  که  در  نوشته حاضر، موضوع مذهبی و مضامینی که به واقعه‌ی عاشورا و امام حسین(ع) مرتبط است، مد نظر می‌باشد. تاریخ شروع نقاشی قهوه‌خانه‌ای را برخی به زمان شاه سلیمان صفوی و بعضی آن را به زمان شاه طهماسب صفوی نسبت می‌دهند. با رسمیت یافتن مذهب شیعه در ایران و در دوره صفوی و آشنا شدن مردم با سرنوشت بزرگان دین، آثار هنری چندی پیرامون زندگی این بزرگان شکل گرفت. شهادت قهرمانانه و مظلومانه امام حسین (ع) و جمع یاران با وفایشان که همواره چون جریانی خروشان و جوشان آحاد جامعه را به حرکت و جوشش وا می‌داشت، این واقعه باعث ایجاد مجموعه‌ای مختلف و متنوع از هنرهای گوناگون شد. نقاشی قهوه‌خانه‌ای برای مکان‌های مختلفی از جمله قهوه‌خانه، حسینیه، تکیه و... سفارش داده می‌شدند. فصل مشترک تمام این مکان‌ها ارتباط مستقیم نقاشی با عامه‌ی مردم است. در این پژوهش به بررسی آثار حسین غوللر آغاسی و محمد مدبر و مقایسه نقاشی های مذهبی آنها از نظر فضا و رنگ آمیزی پرداخته شده است.