تحلیل ساختار و مضمون ژرف‌نمایی در گفتمان پانوفسکی، دمیش، لاکان و مرلوپونتی با هنر تجسمی ایرانی اسلامی دوره صفویه

نویسندگان

    فریناز پرهیزکاری گروه معماری، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
    منصور نیک پور * گروه معماری، واحد بم، دانشگاه آزاد اسلامی، بم، ایران mansour.nikpour@iau.ac.ir
    رضا افهمی گروه پژوهش هنر، واحد هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
    مهدیه معینی گروه معماری، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران

کلمات کلیدی:

ژرف‌نمایی, صفویه, نگارگری, پانوفسکی, دمیش, لاکان, مرلوپونتی, هنر ایرانی-اسلامی, معماری

چکیده

ژرف‌نمایی در هنرهای بصری تنها یک فن ترسیمی نیست، بلکه بازتابِ نظام‌های فکری و زیبایی‌شناختی هر تمدن است. در سنت غربی (به‌ویژه از رنسانس)، ژرف‌نمایی بر اصول ریاضی/هندسی استوار شد؛ در حالی‌که در نگارگری ایرانیِ دوره صفویه، بر نمادگرایی، چندگانگیِ نقطه‌دید و معناگرایی تکیه دارد. این تفاوتِ بنیادین، نسبتِ ژرف‌نمایی با معماری و نیز با دستگاه‌های نظری معاصر را مسئله‌مند می‌کند. تحلیل و مقایسه تطبیقیِ مبانی نظری ژرف‌نمایی در گفتمان‌های پانوفسکی، دامیش، لاکان و مرلوپونتی با هنر تجسمی ایرانی–اسلامی، با تأکید بر دوره صفویه. پژوهش حاضر توصیفی–تحلیلی و از نوع کیفی و داده‌بنیاد است؛ گردآوری اطلاعات به شیوه کتابخانه‌ای و اسنادی انجام شده و تحلیل داده‌ها بر پایه مطالعات تطبیقی و تحلیل محتوای کیفی با اتکا به متون نظری چهار گفتمان صورت گرفته است. نتایج نشان می‌دهد ژرف‌نمایی مفهومی صرفاً فنی نیست، بلکه صورت‌بندی‌های معرفت‌شناختی و فرهنگی را منعکس می‌کند: در الگوی غربی، فضا عمدتاً یکنواخت و هندسی‌سازی می‌شود؛ در نگارگری صفوی، فضا روایی–نمادین و چندنقطه‌دید است و به خوانش معنایی اثر اولویت می‌دهد. این تطبیق، نسبتِ ژرف‌نمایی با معماری و با شیوه‌های ادراک/بازنمایی را روشن‌تر کرده و زمینه تبیین‌های دقیق‌تر در مطالعات هنر ایرانی–اسلامی را فراهم می‌سازد.

دانلودها

دسترسی به دانلود اطلاعات مقدور نیست.

مراجع

1. Kashmiri M, Rahbarnia Z. Perspective in Iranian painting based on Ibn al-Haytham's views in Al-Manazir. Honarhaye Ziba - Honarhaye Tajassomi. 2019.

2. Kashmiri M. Efficiency of the horizon line in spatial organization and depth representation in Iranian painting. Jelve-ye Honar. 2023;15(4/41).

3. Arabehzadeh J, Peyvandi P. Time and space in the paintings of the Baysonghori Shahnameh: A phenomenological approach. Kimia-ye Honar. 2019.

4. Jahangard AA. The sovereignty of the subject in the Renaissance perspective system and the counter-reaction of Cubist painting to it. Kimia-ye Honar. 2019;6(23):69-84.

5. Hales D, Welshon R. Nietzsche's perspectivism: University of Illinois Press; 2000.

6. Panofsky E. Perspective as symbolic form: MIT Press; 1997.

7. Forootan M. Architectural language of Iranian paintings. Hoviatshahr Journal. 2010;4(6):131-42.

8. Dabiri B. Every time our culture has sprouted from somewhere. 2012.

9. Heydari M, Moein-ol-Dini M, Kashani EA. Landscapes and views in Iranian painting. Ketab-e Mah-e Honar. 2010:140.

10. Nazarlou M. The dual world of Iranian painting: Institute for Compilation, Translation, and Publication of Artistic Works - Matn; 2011.

11. Gelvin M. A commentary on Heidegger's Being and Time: Northern Illinois University Press; 1989.

12. Iversen M. Alois Riegl: Art history and theory: MIT Press; 1993.

13. Van Dijk TA. Studies in discourse analysis: From text grammar to critical discourse analysis: Center for Media Studies and Research; 2003.

14. Alberti LB. On painting: Penguin; 1991.

15. Damisch H. Theory of cloud: Toward a history of painting: Stanford University Press; 2002. 124-81 p.

16. Lacan J. The function of language in psychoanalysis. The language of the self: John Hopkins Press; 1968.

17. Vesely D. On the relevance of phenomenology. Form; Being; Absence: Pratt Journal of Architecture. 1988;2:61.

18. Casey E. The fate of place: A philosophical history: University of California Press; 2013.

19. Blake R, Harrolds E. Classification of concepts in communication: Soroush Publishing; 1999.

20. Husserl E. The crisis of European sciences and transcendental phenomenology: Northwestern University Press; 1970.

21. Michalson C. Theology as ontology and as history. In: Robinson JM, Cobb Jr JB, editors. The later Heidegger and theology: Harper & Row Publishers; 1963. p. 136-56.

22. Levinas E. Alterity and transcendence: Columbia University Press; 1999.

23. Low D. Merleau-Ponty's last vision: A proposal for the completion of The visible and the invisible: Northwestern University Press; 2000.

دانلود

چاپ شده

۱۴۰۴/۱۰/۱۰

ارسال

۱۴۰۴/۰۶/۱۶

بازنگری

۱۴۰۴/۰۹/۱۸

پذیرش

۱۴۰۴/۰۹/۲۵

شماره

نوع مقاله

مقالات

ارجاع به مقاله

پرهیزکاری ف.، نیک پور م.، افهمی ر. .، و معینی م. . (1404). تحلیل ساختار و مضمون ژرف‌نمایی در گفتمان پانوفسکی، دمیش، لاکان و مرلوپونتی با هنر تجسمی ایرانی اسلامی دوره صفویه. تجلی هنر در معماری و شهرسازی، 1-26. https://www.jmaaue.org/index.php/jmaaue/article/view/134

مقالات مشابه

1-10 از 89

همچنین برای این مقاله می‌توانید شروع جستجوی پیشرفته مقالات مشابه.